अँटीव्हायरस म्हणजे काय, प्रकार, कसे करते कार्य? फायदे आणि तोटे, संपूर्ण माहिती
अँटीव्हायरस म्हणजे काय?
अँटीव्हायरस
ही संगणक प्रणालीसाठी विकसित केलेली एक सॉफ्टवेअर प्रणाली आहे, जी मालवेअर, व्हायरस, ट्रोजन, स्पायवेअर, वर्म्स, रॅन्समवेअर यांसारख्या सायबर
हल्ल्यांपासून संरक्षण करते. अँटीव्हायरस सॉफ्टवेअर संगणकातील फाईल्स, ईमेल, वेब साईट्स, आणि डाउनलोड्स स्कॅन करते, त्यातील संशयास्पद घटक ओळखते आणि त्यांना ब्लॉक किंवा
काढून टाकते.
- स्टँडअलोन अँटीव्हायरस (Standalone Antivirus):
- विशिष्ट व्हायरस किंवा
मालवेअर प्रकारांसाठी विकसित.
- उदा.: फक्त ट्रोजन किंवा
स्पायवेअर काढण्यासाठी.
- इंटरनेट सिक्युरिटी सुइट्स (Internet Security Suites):
- अँटीव्हायरससह फायरवॉल, पॅरेंटल कंट्रोल्स, पासवर्ड मॅनेजरसारख्या
अतिरिक्त फीचर्सचा समावेश.
- उदा.: Norton, McAfee.
- क्लाउड-आधारित अँटीव्हायरस (Cloud-Based Antivirus):
- क्लाउडवर आधारित डेटाबेस
वापरून व्हायरस शोधतो आणि दूर करतो.
- हलके आणि वेगवान.
- उदा.: Panda Cloud Antivirus.
- मालवेअर रिमूव्हर (Malware Remover):
- फक्त मालवेअर शोधून काढते.
- उदा.: Malwarebytes.
- रिअल-टाइम अँटीव्हायरस (Real-Time Antivirus):
- सतत प्रणालीवर लक्ष ठेवतो
आणि लाइव्ह संरक्षण देतो.
- उदा.: Kaspersky, Bitdefender.
1. सिग्नेचर-आधारित स्कॅनिंग (Signature-Based Scanning):
- कसे कार्य करते:
- प्रत्येक व्हायरसचा एक अनोखा
डिजिटल "सिग्नेचर" असतो. अँटीव्हायरस सॉफ्टवेअर सिग्नेचर
डेटाबेसशी (Virus
Definitions) संगणकातील फाईल्सची तुलना करते.
- जर फाईल्समध्ये ओळखले गेलेले
सिग्नेचर आढळले, तर त्या फाईलला संशयास्पद
मानले जाते आणि काढून टाकले जाते किंवा क्वारंटाईनमध्ये ठेवले जाते.
- उदाहरण:
- जुने व्हायरस शोधण्यात हा
पद्धत उपयुक्त आहे.
२. हीयुरिस्टिक अ‍ॅनालिसिस (Heuristic Analysis):
- कसे कार्य करते:
- नवीन किंवा अज्ञात व्हायरस
ओळखण्यासाठी ही पद्धत वापरली जाते.
- सॉफ्टवेअर फाईल्स आणि
प्रोग्रामच्या वागणुकीचे विश्लेषण करते.
- उदाहरणार्थ, जर एखादी फाईल सिस्टीम
फायलींमध्ये अनधिकृत बदल करण्याचा प्रयत्न करत असेल, तर तिला व्हायरस म्हणून
चिन्हांकित केले जाते.
- फायदा:
- अज्ञात आणि "झिरो-डे
अटॅक" (Zero-Day
Attack) ओळखण्यात
प्रभावी.
३. रिअल-टाइम प्रोटेक्शन (Real-Time Protection):
- कसे कार्य करते:
- संगणकावर होणाऱ्या प्रत्येक
नवीन क्रियाकलापावर सतत लक्ष ठेवते.
- उदा.: नवीन फाईल डाउनलोड, ईमेल अटॅचमेंट उघडणे, किंवा प्रोग्राम इंस्टॉल
करणे.
- संशयास्पद फाईल ओळखल्यास, ती लगेच ब्लॉक केली जाते
किंवा इशारा दिला जातो.
- उदाहरण:
- एखाद्या वेब साईटवरून
व्हायरसयुक्त फाईल डाउनलोड होत असल्यास अलर्ट देणे.
४. क्वारंटाईन मोड (Quarantine Mode):
- कसे कार्य करते:
- संशयास्पद फाईल्सला लगेच
डिलीट करण्याऐवजी, त्या फाईल्स सुरक्षित ठिकाणी
(Quarantine
Zone) वेगळ्या
ठेवल्या जातात.
- वापरकर्ता त्या फाईल्सचा
सुरक्षितपणे तपास करू शकतो.
- फायदा:
- चुकीच्या "False Positives" झाल्यास फाईल्स पुन्हा
पुनर्संचयित करता येतात.
५. मालवेअर काढून टाकणे (Malware Removal):
- कसे कार्य करते:
- संशयास्पद किंवा ओळखलेल्या
व्हायरसयुक्त फाईल्स हटवण्याचे काम करते.
- काही वेळा, फाईलची मालवेअरमुक्त आवृत्ती
तयार केली जाते.
- उदाहरण:
- संक्रमित सिस्टीम फाईल्स साफ
करणे.
६. क्लाउड-आधारित स्कॅनिंग (Cloud-Based Scanning):
- कसे कार्य करते:
- संगणकातील डेटा क्लाउडवर
स्कॅन केला जातो.
- क्लाउड डेटाबेस सतत अपडेट
होत असल्यामुळे नवीनतम व्हायरस ओळखणे सोपे होते.
- फायदा:
- संगणकाची मेमरी वाचते आणि
स्कॅनिंग जलद होते.
- उदाहरण:
- Panda Cloud Antivirus,
Windows Defender चा क्लाउड स्कॅनिंग मोड.
७. फायरवॉल (Firewall Integration):
- कसे कार्य करते:
- अँटीव्हायरस फायरवॉलसह
एकत्रित काम करून इंटरनेटवरील सायबर हल्ल्यांपासून संरक्षण देते.
- संशयास्पद नेटवर्क कनेक्शन
ब्लॉक करते.
- उदाहरण:
- सायबर अटॅक रोखण्यासाठी
हॅकिंग टूल्स ब्लॉक करणे.
८. अँटी-फिशिंग आणि अँटी-रॅन्समवेअर प्रोटेक्शन:
- कसे कार्य करते:
- संशयास्पद वेबसाईट्स किंवा
ईमेलवर प्रवेश रोखतो.
- रॅन्समवेअर सॉफ्टवेअरमुळे
फाईल्स लॉक झाल्यास त्यांना पुनर्प्राप्त करण्याचा प्रयत्न करतो.
- उदाहरण:
- फिशिंग ईमेलमध्ये दिलेल्या
लिंकवर क्लिक करण्यास मनाई करणे.
९. शेड्यूल्ड स्कॅनिंग (Scheduled Scanning):
- कसे कार्य करते:
- वापरकर्ता पूर्व-निश्चित
वेळापत्रकानुसार स्कॅनिंग चालू होते.
- संगणक पूर्णपणे स्कॅन करून
सुरक्षितता सुनिश्चित केली जाते.
- फायदा:
- नियमित स्कॅनमुळे लपलेले
व्हायरस सापडतात.
उदाहरणात्मक कार्यप्रवाह (Antivirus Workflow):
- वापरकर्ता फाईल डाउनलोड करतो.
- अँटीव्हायरस फाईलचे सिग्नेचर
तपासतो.
- संशयास्पद फाईल असल्यास:
- तिला क्वारंटाईनमध्ये ठेवतो.
- वापरकर्त्याला इशारा देतो.
- व्हायरस सापडल्यास, फाईल काढून टाकतो किंवा साफ
करतो.
अँटीव्हायरसचे फायदे
- सायबर हल्ल्यांपासून संरक्षण:
- व्हायरस, ट्रोजन, वर्म्स यांसारख्या
धोक्यांपासून संगणक सुरक्षित राहतो.
- डेटा सुरक्षितता:
- वैयक्तिक माहिती चोरीस
जाण्याचा धोका कमी होतो.
- वेबसाईट संरक्षण:
- संशयास्पद किंवा फिशिंग
वेबसाईट्सवर प्रवेश रोखतो.
- सिस्टम कार्यक्षमता सुधारते:
- व्हायरस काढल्याने संगणक जलद
काम करू शकतो.
- रिअल-टाइम प्रोटेक्शन:
- सतत मॉनिटरिंगमुळे त्वरित
उपाय करता येतो.
अँटीव्हायरसचे तोटे
- सिस्टमच्या वेगावर परिणाम:
- स्कॅनिंग दरम्यान संगणकाची
कार्यक्षमता मंदावू शकते.
- अयोग्य चेतावणी (False Positives):
- निरुपद्रवी फाईल्सदेखील
व्हायरस म्हणून ओळखल्या जाऊ शकतात.
- खर्च:
- चांगले अँटीव्हायरस
सॉफ्टवेअर महाग असते.
- अपडेटची आवश्यकता:
- नवीन व्हायरस डेटाबेस अपडेट
नसेल तर जुने अँटीव्हायरस सॉफ्टवेअर प्रभावी नसते.
- काही मालवेअरचे अंश काढण्यात
अक्षम:
- अत्यंत गुंतागुंतीचे मालवेअर
कधी कधी काढून टाकता येत नाही.
उदाहरणे
- लोकप्रिय अँटीव्हायरस
सॉफ्टवेअर:
- Norton, McAfee, Kaspersky,
Avast, Bitdefender.
- मुक्त अँटीव्हायरस सॉफ्टवेअर
(Free
Antivirus):
- Avast Free Antivirus, AVG
Free Antivirus.
निष्कर्ष:
अँटीव्हायरस
सॉफ्टवेअर संगणकासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे, विशेषतः इंटरनेटशी जोडलेल्या प्रणालींसाठी. यामुळे डेटा सुरक्षित राहतो, पण योग्य अँटीव्हायरस निवडणे महत्त्वाचे आहे, जेणेकरून ते प्रभावीपणे काम करू शकेल आणि संगणकाच्या
कार्यक्षमतेवर कमीत कमी परिणाम होईल.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा